Een goed leven met werk dat écht bij je past – dat is waar iedereen van droomt. Slechts een enkeling krijgt het in de schoot geworpen, de meesten van ons moeten er actief naar op zoek. Mijn Kompas is Tweelinck’s praktische hulpmiddel om je daarbij te helpen.
Naast een kosteloos doe-het-zelf hulpmiddel vormt het tevens het visitekaartje voor de gelijknamige workshop en onze coaching met goede gesprekken, waarderend zelfonderzoek in co-creatie met anderen, het vertalen van levenslessen naar de praktijk – en vooral: veel beweging.
Mijn Kompas bestaat uit een praatplaat en deze webpagina met lessen uit de positieve psychologie waarmee je je levenspad en loopbaan verdiept en een eigen kompas maakt. De resultaten zijn meer zelfinzicht en een leidraad voor persoonlijke ontwikkeling om de door jou uitgezette koers te versterken of bij te stellen.
Voor je aan de slag gaat, volgt eerst een korte uitleg van de uitgangspunten en de elementen van het kompas.
Uitgangspunten
Het kompas draait om zelfinzicht. Jij bent immers degene die jou het beste kent – of zou moeten leren kennen om een motiverende koers te bepalen. Tegelijkertijd leef je niet in isolatie. Als sociaal wezen leer je, zeker over jezelf, in interactie met anderen. We spreken daarom van zelfinzicht in co-creatie.
Mijn Kompas benadrukt de hulp en het voorbeeld van anderen. Je wordt gestimuleerd om jezelf te spiegelen aan de personen die jou inspireren. Ook wordt je aangemoedigd om mensen in je omgeving actief te betrekken als partners in jouw ontwikkelproces. Verder kun je je voeden met de levenslessen van de inspiratiebronnen van Mijn Kompas, waaronder Stephen Covey, Sonja Lyubomirsky, Aletta Jacobs, Abraham Maslov, Nhung Dam, Willem de Ridder, Machteld Huber, Haile Gebrselassie en vele anderen. Voor een overzicht, zie Inspiratiebronnen op deze pagina.
Met alle opgedane inspiratie hou je zelf de regie. Mijn Kompas biedt voorbeelden, doet suggesties en moedigt experimenten aan, maar dringt je niets op. Want hoewel we als mensen veel gemeen hebben—zoals de behoefte aan voeding, beweging en ontspanning—zijn we ook uniek. Onze genen, omgeving en persoonlijkheid maken ons verschillend. Daarom schieten algemene wijsheden tekort. Net zoals niemand anders jouw leven kan leven, bepaal je zelf de inhoud van jouw kompas.
Elementen
Het kompas bevat vier elementen: vaardigheden, drijfveren, levenslessen en activiteiten. Hieronder worden ze geïntroduceerd.
Vaardigheden: wat je goed kunt. Dit zijn de capaciteiten die je hebt ontwikkeld, zoals ‘snel doorgronden van nieuwe situaties’, ‘inleven in anderen’, ‘volhouden bij tegenslag’ en ‘sporten’. Ze omvatten alles wat je door ervaring, opleiding of oefening hebt geleerd, en doeltreffend in verschillende situaties kunt inzetten. Het kompas onderscheidt vier basisvaardigheden – DENKEN, VOELEN, WILLEN en DOEN – die met vier gekleurde figuren – respectievelijk blauw, geel, groen en oranje – worden weergegeven. Lees meer over de vier basisvaardigheden op deze pagina.
Drijfveren: wat je graag wilt. Dit verwijst naar de waarden, overtuigingen en motivaties die uitdrukken wat jij belangrijk vindt, bijvoorbeeld ‘een duurzame planeet’, ‘gezondheid’, ‘schoonheid’ en ‘financiële stabiliteit’. Drijfveren bepalen de richting van jouw keuzes en acties, en komen vaak voort uit diepgewortelde gedachten en gevoelens over jezelf en de wereld. In het kompas maken ze deel uit van WILLEN1 (oranje figuur).
Levenslessen: wat jou in beweging brengt. Dit zijn strategieën die je gebruikt om jezelf met al je vaardigheden en drijfveren duurzaam te activeren voor een goed en gelukkig leven, zoals ‘doen wat me plezier geeft’, ‘oppakken wat ik belangrijk vind’, ‘afmaken waar ik aan begonnen ben’ en ’tijd nemen voor ontspanning’. Levenslessen leer je in de praktijk of neem je over van de mensen die jou inspireren. In het kompas zijn ze lichtblauw gemarkeerd.
Activiteiten: wat je onderneemt. Dit is de concretisering in de dagelijkse praktijk van wat je wilt en kunt, met inzet van hoofd, hart, ziel en lichaam (al dan niet in combinatie), zoals ‘een reisplan maken’, ‘een buurtgenoot steunen’, ‘je bedrijf inschrijven bij de Kamer van Koophandel’ en ‘wandelen met vrienden’.
Jouw kompas maken
Mijn Kompas is een praatplaat om jouw koers in leven en werk te verdiepen. Heb je nog geen exemplaar, download het pdf-bestand en druk het af. Lees hieronder hoe je met de praatplaat en de bewezen lessen uit de positieve psychologie op deze pagina, jouw eigen kompas maakt en in de praktijk brengt.
1. Onderzoek jouw inspiratiebronnen
Een goede opwarmoefening is je te verdiepen in de levens van anderen. Beschouw de omgevingen waarin je gevormd bent, of nog steeds gevormd wordt. Denk aan je familie, de buurt, scholen en opleidingen, (sport) verenigingen en werk, en betrek ook mensen die via publieke media tot je komen zoals topsporters, muzikanten en (maatschappelijk) leiders. Bedenk welke personen jou inspireren.
Richt je op drie concrete voorbeelden en onderzoek waarom ze jou inspireren. Meer specifiek, welke vaardigheden, drijfveren en levenslessen belichamen ze? Wat zijn opvallende overeenkomsten en verschillen met jou? Gebruik de antwoorden om – in je hoofd of op papier – een eerste portret van jezelf te schetsen.
2. Onderzoek jouw activiteiten
Als tweede opwarmer, verdiep je in je eigen leven. Beschouw eerst de activiteiten die je dagelijks onderneemt. Maak een lijst van zeven voorbeelden2 die jou kenmerken. Bedenk vervolgens per activiteit of de uitvoering je plezier geeft, of het doel belangrijk voor je is, of dat (geen van) beide geldt. Je komt bijvoorbeeld tot het inzicht dat ‘de hond uitlaten’ goed is voor je gezondheid (belangrijk) en dat je je al wandelend prima vermaakt (plezier). Neem maximaal 10 minuten voor deze inventarisatie.
Herhaal dit voor andere (wekelijks, maandelijks of jaarlijks) terugkerende activiteiten. Doe vervolgens hetzelfde met kenmerkende activiteiten uit eerdere levensfasen (kleutertijd, schooltijd, pubertijd en adolescentie). Beperk in beide gevallen de inventarisatie wederom tot zeven voorbeelden.
Plaats nu alle 21 activiteiten in een grafiek met mate van belang op de verticale as en mate van plezier op de horizontale. Beschouw het gecreëerde overzicht. Zijn belang en plezier bij jou in evenwicht? Welke achterliggende drijfveren en vaardigheden spelen een rol? Misschien leidt je af dat ‘gezondheid’ een drijfveer is en ‘dagelijks bewegen’ een vaardigheid. Vergelijk ook heden en verleden. Ben je veranderd? Pas de opgedane inzichten toe bij het jezelf in kaart brengen in de volgende stap.
Journaling – het bijhouden van een dagboek – kan je welzijn verbeteren door je bewuster te maken van aspecten van je leven en werk die je anders misschien over het hoofd ziet of vergeet. Dit kunnen de hierboven genoemde activiteiten zijn, maar ook momenten van dankbaarheid, zoals een bloemetje van een vriend of de hulp van een familielid.
Impuls: Welke inzichten levert een week lang een dagboek bijhouden jou op?
3. Breng jezelf in kaart
Beschouw wat je goed kunt. Denk aan vaardigheden die je (meer) wil inzetten, bijvoorbeeld omdat je er goed in bent, er plezier aan beleeft en/of (nog) beter in wil worden3. Noteer deze op het blad Vaardigheden van de praatplaat Mijn Kompas. Laat je prikkelen door de voorbeelden van DENKEN, VOELEN, WILLEN en DOEN, zoals ‘analyseren’, ‘invoelen’, ‘volhouden’ en ‘wandelen’, maar kies jouw eigen woorden, bijvoorbeeld ‘snel doorgronden van nieuwe situaties’, ‘inleven in anderen’, ‘doorgaan bij tegenslag’ en ‘de hond uitlaten’. Begin met een lijst van zeven vaardigheden die jou kenmerken. Je kunt deze later altijd aanvullen.
Beschouw vervolgens wat je graag wilt. Denk aan drijfveren die jij (meer) wil nastreven en waarvoor je bereid bent moeite te doen4. Laat je inspireren door de voorbeelden van WILLEN op het blad Drijfveren, maar kies wederom je eigen woorden. Denk bijvoorbeeld aan ‘mijn gezondheid’, ‘bijdragen aan een duurzame wereld’, ‘uitdagend werk’ en ‘financiële stabiliteit’. Hou het eerst bij zeven drijfveren die kenmerkend zijn voor jou.
Beschouw tot slot wat jou in beweging brengt. Denk aan strategieën die je gebruikt om jezelf met al je vaardigheden en drijfveren duurzaam te activeren voor een goed en gelukkig leven. Formuleer in eigen woorden zeven levenslessen die voor jou in de praktijk werken. Denk aan principes zoals ‘doen wat me plezier geeft’, ‘oppakken wat ik belangrijk vind’, ‘afmaken waar ik aan begonnen ben’ en ‘tijd nemen voor ontspanning’. Voor meer voorbeelden, bekijk het blad Vaardigheden en volg de blauw gemarkeerde verwijzingen naar de bewezen lessen uit de positieve psychologie op deze pagina.
4. Laat jouw inzichten verrijken
Gebruik de praatplaat Mijn Kompas om je drijfveren, vaardigheden en levenslessen in kaart te brengen, en bespreek deze eerste inventarisatie van persoonskenmerken met de mensen om je heen.
Nodig familie, vrienden en collega’s uit om jouw zelfinzicht op waarderende wijze te onderzoeken: Welke van de door mij in kaart gebrachte kenmerken zie jij terug in mijn doen en laten? Aan welke concrete voorbeelden van activiteiten of situaties denk je daarbij?
Stimuleer je sparringpartners ook jou aan te vullen: Zijn er kenmerken die ik volgens jou over het hoofd zie? Tot slot, laat ze jou uitdagen: Welke van de door mij in kaart gebrachte kenmerken herken je niet direct, en kan ik met concrete voorbeelden proberen te illustreren?
N.B. Vind je het spannend om jouw zelfinzicht te toetsen – en wie vind dat niet? – richt je dan eerst op de personen die vertrouwd voelen. Geef daarbij ook aan dát je het spannend vind. Geef ook aan dat je het spannend vindt; zij kunnen je misschien helpen om later ook minder vertrouwde personen te benaderen.
Verwerk de nieuw opgedane inzichten op de bladen van Mijn Kompas.
5. Kijk in de spiegel
Beschouw jouw drijfveren, vaardigheden en levenslessen in het licht van je huidige levenspad en loopbaan, en stel jezelf de vraag: Doe ik écht wat ik wil en kan? Neem de tijd en laat je prikkelen door onderstaande deelvragen.
Ervaar ik richting en beweging in mijn leven? Komen mijn diepste drijfveren en meest vervullende vaardigheden tot uiting in mijn activiteiten? Zet ik alle basisvaardigheden – DENKEN, VOELEN, WILLEN en DOEN – voldoende in? Zijn leven en werk in balans? Idem, inspanning en ontspanning? Voel ik me verbonden met anderen? Ervaar ik welzijn en ontwikkeling? Geniet ik van het leven?
Impuls: Doe ik écht wat ik wil en kan?
6. Kies jouw ontwikkelaanpak
Heb je een goed leven en doe je wat je wilt en kunt, ga dan door op de ingeslagen weg en steun anderen. Heb je daarentegen het gevoel nog niet alles uit je leven en werk te halen, en ben je bovendien gemotiveerd dat te veranderen, formuleer dan jouw ontwikkeldoel. Wat zoek je? Wil je je koers versterken en bijvoorbeeld ‘meer plezier in je leven’ of ‘meer impact in je huidige baan’. Of wil je je koers bijstellen en ‘een hele andere baan’ of ‘een betere balans tussen werk en privé’?
Neem jouw ontwikkeldoel mee de wereld in. Vertel de mensen om je heen wat je zoekt en vraag ze jou te helpen. Naarmate je meer mensen betrekt zal je je doel steeds scherper kunnen formuleren. Tegelijkertijd vergroot je de kans om nieuwe hulpbronnen en levenslessen aangereikt te krijgen die je helpen te ontwikkelen wat je zoekt.
Ook kun je je laten prikkelen door mensen buiten je vertrouwde omgeving. Benader vrienden van vrienden, maak nieuwe contacten via LinkedIn of ga op zoek naar mensen met een koers of uitdaging die vergelijkbaar is met die van jou.
Het benaderen van mensen buiten je vertrouwde omgeving is spannend. Omdat ze culturen en persoonlijkheden meebrengen die je niet gewend bent, kunnen ze je danig uit balans brengen. Toch zijn tegenpolen interessante sparringpartners, juist omdat ze je prikkelen. Bedenk wat je nodig hebt om ook ‘spannende’ gesprekken aan te gaan.
Impuls: Met wie ben jij perfect uit balans? Tegenpolen VIDEO NPO 3FM
Een laatste categorie van inspiratie vormen de onderzoekers van welzijn en geluk. Laat je bijvoorbeeld inspireren door de bewezen lessen van psychloog Sonja Lyubomirsky op deze pagina.
Beschouw de levenslessen die je wilt inzetten om jouw ontwikkeldoel te kunnen realiseren. Misschien wil je meer ‘doen wat plezier geeft’. Onderzoek welke activiteiten daar al invulling aan geven, zoals jouw ‘dagelijkse wandeling’. Bedenk vervolgens welke activiteiten in het verlengde liggen, door ze te combineren met (andere) drijfveren en vaardigheden, zoals ‘nieuwe mensen ontmoeten door samen te wandelen’ en ‘een wandelgroep opzetten voor mensen die nieuwe mensen willen ontmoeten’. Overweeg tot slot of er hele andere activiteiten zijn die jou ‘plezier geven’, bijvoorbeeld ‘meubels maken’, ‘groente kweken’, ‘les geven’ of ‘een bedrijf opzetten’.
Neem de nieuwe levenslessen en bijpassende activiteiten mee in de uitwerking van het kompas in de volgende stap.
7. Werk je kompas uit
Combineer jouw kenmerkende vaardigheden, drijfveren, levenslessen en activiteiten in een persoonlijk kompas dat op motiverende wijze invulling geeft aan jouw koers.
In de vorige stappen heb je samen met anderen gewerkt aan het vergroten van jouw zelfinzicht. Neem nu de tijd om alle kenmerken nog eens te bekijken. Welke drijfveren, vaardigheden en levenslessen vatten jouw versterkte of bijgestelde koers het beste samen?
Denk vervolgens na over hoe deze zich laten vertalen naar huidige en nieuwe activiteiten. Welke acties en keuzes brengen jouw koers het meest tot leven? Houd het overzichtelijk: probeer met een minimaal aantal kenmerken een maximale boodschap over te brengen. Beperk het aantal elementen tot ongeveer twintig, zodat de essentie helder blijft.
De symbolen van de praatplaat – vier bontgekleurde figuren en de blauw gestreepte cirkel – verwijzen naar de elementen van Mijn Kompas. Welke (andere) symbolen kunnen jouw koers illustreren? Beschouw nog eens de kenmerken die je in kaart gebracht hebt. Zijn er geuren of kleuren, muziek- of filmfragmenten, foto’s, teksten of tatoeages (impuls: ARTIKEL CHRO) die de motiverende kracht van jouw kompas kunnen versterken? Overweeg deze toe te voegen.
Impuls: Welke symbolen ondersteunen jouw koers?
Wil je aansluiten bij de praatplaat Mijn Kompas, plaats dan jouw drijfveren in het midden, omringd door een kring van vaardigheden en levenslessen, met daaromheen jouw activiteiten. Of kies een vormgeving rond een ander symbool, zoals een boom (met bijvoorbeeld drijfveren als wortels en activiteiten als takken), een plattegrond (met activiteiten als wegen) of jouw favoriete dier (met hoofd, hart, ziel en lichaam).
8. Trek de wereld in
Neem jouw kompas mee de wereld in. Gebruik het als leidraad voor de activiteiten die je onderneemt. Ervaar of het je stimuleert te doen je wat je wilt en kunt. Bespreek jouw koers met anderen en vraag om inspiratie en steun. Stuur je koers bij waar nodig. Help anderen waar je kunt.
Het kompas is een compacte weergave van jouw koers in woorden en symbolen. Naast een persoonlijke leidraad voor jezelf, is het bedoeld als communicatiemiddel met anderen. Om mensen effectief te betrekken is het nuttig over een bijpassend verhaal te beschikken. Hoe zou jij aan de hand van jouw kompas, anderen in zeven minuten inwijden in jouw koers? En in één minuut? Wat zijn de hoofd- en bijzaken voor jou? Voor een vriend? Voor een onbekende?
Impuls: Wat is de kern van jouw kompas?
Bewezen levenslessen
Ben je gemotiveerd om je te ontwikkelen, voed jezelf met één of meer van de evidence-based levenslessen voor welzijn en geluk van Sonja Lyubomirsky (hoogleraar psychologie aan de University of California en auteur van The How of Happiness and The Myths of Happiness). De voorgestelde strategieën, die in grote lijnen overeenkomen met de lessen van Machteld Huber (en haar zes dimensies van gezondheid) en Martin Seligman (en zijn PERMA-model), worden hieronder toegelicht, en zijn net als in Mijn Kompas (als vaardigheden) lichtblauw gemarkeerd.
Versterk je flowervaringen
Onderzoek wijst uit dat mensen gelukkig worden van activiteiten die aansluiten bij hun vaardigheden. Flow is een speciale mentale toestand waarin je volledig opgaat in een bezigheid die tegelijkertijd uitdagend en haalbaar is, met een diepe focus en een gevoel van voldoening als resultaten. Denk aan wandelen in de Alpen voor een Nederlander, rijden in het donker voor een beginnend automobilist of je levensverhaal vertellen in een talkshow. Tijdens flow ben je zo geconcentreerd dat je niet van de tijd of jezelf bewust bent.
Focus voor meer flow op activiteiten die jouw meest vervullende vaardigheden benutten. Raak je bijvoorbeeld in de flow van ‘creatieve oplossingen bedenken’, ‘mooie dingen maken’, ‘knopen doorhakken’ of ‘fysieke uitdagingen aangaan’, maar merk je dat je deze kwaliteiten te weinig aan bod komen? Betrek familie, vrienden of collega’s en zoek samen naar nieuwe manieren om jouw talenten beter tot hun recht te laten komen. Onderzoek bijvoorbeeld of je dat waarvan je in het dagelijks leven in de flow raakt, ook in je werk kwijt kunt.
Impuls: Flow by Mihaly Csikszentmihalyi. VIDEO door FightMediocrity
Zet je in voor je doelen
De meeste mensen ervaren dat het nastreven van doelen een positieve invloed heeft op hun welzijn. Zeker wanneer ze aansluiten bij eigen drijfveren en voortkomen uit eigen keuzes. Zelfgekozen doelen zorgen voor motivatie die bij tegenslag beter standhoudt dan opgelegde doelen. Bovendien geeft een eigen doel wanneer je het haalt, een extra gevoel van trots en eigenwaarde. Het resultaat en de inspanning tonen wat je wilt en kunt, en daarmee wie je bent en waar je voor staat. Wanneer doelen en drijfveren in harmonie zijn, versterkt dat je identiteit.
Vergroot dus je welzijn door je in te zetten voor doelen die jouw diepste drijfveren weerspiegelen. Let op dat wat je doet, in lijn is met wat je wilt. Is ‘duurzaamheid’ bijvoorbeeld een drijfveer dan ervaar je samenhang wanneer ‘een schone oceaan’ als doel met ‘plastic verzamelen’ als activiteit – à la Boyan Slat (impuls: RADIOINTERVIEW) – een voor jou logische invulling is.
Vergroot je welzijn verder door resultaten te boeken5. Een voorwaarde is dat de doelen en de activiteiten zo kiest dat ze (net als bij flow) een optimale balans tussen uitdaging en haalbaarheid vormen. Leg je de lat hoger, met bijvoorbeeld ‘een schone planeet’ als doel, dan vergroot je de uitdaging. Met ‘een schonere Waddenzee’ leg je de lat lager, maar vergroot je de haalbaarheid.
Onderzoek toont aan dat ontwikkeldoelen, bijvoorbeeld ‘ik wil beter worden in het verzamelen van plastic’, op de lange termijn motiverender kunnen uitpakken dan de hierboven beschreven prestatiedoelen. Wat voor jou het beste werkt hangt af van je drijfveren en vaardigheden, inclusief ‘motiverende doelen stellen’, ‘realistische plannen maken’ en ‘omgaan met tegenslag’.
Vind je het lastig om je in te zetten voor je doelen, of weet je niet welke je moet kiezen, vraag anderen je te helpen bij een aanpak en keuzes die jou passen.
Impuls: How & Why to Set Goals. VIDEO door Campbell Walker
Leer omgaan met tegenslag
Van tegenslag worden mensen natuurlijk niet gelukkig, maar van het ermee (leren) omgaan vaak wel. Realiseer dat niet altijd alles mee zal zitten. Gelukkig maar! Koester in ieder geval de mogelijkheid om je zelfinzicht te vergroten en je te ontwikkelen. Bevraag bij tegenslag jouw interpretatie van, en omgang met de situatie waarin je verkeert.
Wat is er gebeurd? Waarom ervaar ik de gebeurtenis als tegenslag? Hoe zouden anderen dit ervaren? Welke gedachten en gevoelens kunnen mijn ervaring in een ander perspectief plaatsen? Kan ik de situatie omarmen – elk nadeel heeft een voordeel (Johan Cruyff) – als afwending van een erger lot of zelfs als aankondiging van mogelijke voorspoed?
Impuls: Wat is tegenslag?
Kom je niet verder, laat jezelf bevragen door een bewezen optimist uit je omgeving. Wat voor de een het missen van de trein is, kan voor de ander een goede gelegenheid zijn om nog even een bloemetje voor een vriendin of collega te halen.
Koester de nieuwe inzichten over de situatie en jezelf, alsook de ontwikkeling van belangrijke vaardigheden zoals het leren van ervaring en het cultiveren van optimisme.
Impuls: Omgaan met tegenslag. VIDEO Jaap Pressers
Cultiveer optimisme
Optimistische mensen ervaren in het algemeen meer welzijn dan pessimistische. Optimisme wordt bepaald door genetische aanleg en omgevingsfactoren. De derde factor is aandacht. Deze kunnen we zelf beïnvloeden, denk maar aan de concentratie op een gesprekspartner in een rumoerige ruimte. Onderzoek wijst uit dat we onszelf kunnen aanleren om meer oog te hebben voor het positieve in ons leven, met een effect op ons mentale en fysieke welzijn6.
In every life we have some trouble. But when you worry, you make it double.
Bedenk en onthoud waarom het ‘vanzelfsprekend’ is om positief en dankbaar te zijn over jouw leven, ook of juist als je ‘van nature’ geen optimist bent. Begin bij de schijnaar ‘kleine’ dingen, zoals de bloemen in het plantsoen, de vriendelijke man bij de kassa, het behulpzame familielid, de voedzame maaltijd op tafel en het schone bed om in te slapen. Toon je dankbaarheid, in een bij jou passende vorm, liefst vandaag en anders morgen. Probeer er een routine van te maken.
Cause when you worry your face will frown. And that will bring everybody down.
Zoek daarnaast afleiding voor tobben over tegenslagen en vergelijken met anderen door je aandacht te verplaatsen naar bijvoorbeeld motiverende doelen, activiteiten die ontspanning of flow brengen, of de lijst van zaken die je dankbaar maken.
Impuls: Don’t worry, be happy. VIDEO Bobby McFerrin
Koester sociale relaties
Alle onderzoek wijst uit, wij mensen zijn sociale wezens die in verbinding met anderen niet alleen meer welzijn en geluk ervaren, maar ook gezonder en langer leven7. Koester die relaties dus.
Impuls: Acts of kindness. VIDEO BBC Ideas
Bel die ene persoon (je weet om wie het gaat), stuur een bloemetjes of ga op bezoek. Beter nog, probeer een passende (maandelijkse, wekelijkse of dagelijkse) routine te ontwikkelen.
Impuls: 36 Questions for Increasing Closeness. ARTIKEL Berkeley
Stimuleer persoonlijke nabijheid, toon oprechte belangstelling, wees vriendelijk, help mensen, toon je dankbaar voor wat mensen jou brengen, vermijd vergelijken met anderen, en probeer de mensen die jou irriteren of teleurstellen te vergeven. Ken je het verhaal van de menselijke vuilniswagens (impuls: VIDEO)?
Impuls: Kun je een compliment geven? VIDEO
Praktiseer geloof of spiritualiteit
Onderzoek wijst uit dat mensen met een geloof meer welzijn en geluk ervaren. Of het geloof zelf de oorzaak is valt (tenminste wetenschappelijk) te betwijfelen. Opmerkelijk is dat de positieve verbanden in vergelijkbare mate opgaan voor alle religies; qua welzijn en geluk is er dus geen beste geloof. Veeleer lijkt het te draaien om het praktiseren van een gezonde leefstijl op basis van verhalen, symbolen, routines en geloofsgenoten die voor richting, steun en troost zorgen8.
Impuls: Does religious faith lead to a happier, healthier life? ARTIKEL The Guardian
Laat je inspireren door de levenslessen, relikwieën en rituelen van gemeenschappen met een hoger doel (bijvoorbeeld een maatschappelijk ideaal, de natuur, Gaia, Pachamama, God, Allah, Ishvara of het universum). Gebruik deze ter inspiratie van een richtinggevend, steunend en troostend verhaal over jou als deel van een groter geheel, inclusief symbolen en routines die bij jouw drijfveren en vaardigheden passen. Praktiseer je geloof met hoofd, hart, lichaam en ziel.
Trek de wereld in om de overeenkomsten te onderzoeken tussen jouw praktijk en die van anderen. Kom je ergens waar je je helemaal thuis voelt, overweeg samen verder te gaan.
Impuls: Lessen met humor voor een leven zonder betekenis. VIDEO Tim Minchin: Stort je op korte termijn doelen, streef niet naar geluk, je hebt het al, oefen je vaardigheden en zet je lichaam in, neem kennis tot je en geef het door, weest kritisch op je diepste overtuigingen, toon respect voor mensen met minder macht, en haast je niet.
Geniet van een gezond leven
Geniet van je leven (want het duurt maar even) en bedenk hoe je dat op slimme wijze kunt combineren met een gezonde levensstijl. Maak bijvoorbeeld iedere dag een wandeling, nodig familie, vrienden en collega’s uit om mee te lopen, geniet van de inspanning, ga in gesprek over wat jullie (nog meer) energie geeft, blij maakt of troost. Geniet na afloop van de opgedane inzichten, de onderlinge verbinding, de welverdiende ontspanning en het stapje voor stapje ontwikkelen van een slimme routine om te genieten van een gezond leven.
Impuls: Waarom wandelen goed is voor je brein. VIDEO Erik Scherder
En geld dan…
Onderzoek toont aan dat geld kan bijdragen aan geluk, maar slechts tot op zekere hoogte. Mensen met voldoende financiële middelen kunnen makkelijker in hun basisbehoeften voorzien (zoals voedsel, onderdak en gezondheidszorg), hebben meer toegang tot betaalde ervaringen (zoals concerten, vakanties en donaties) en ervaren minder stress door financiële onzekerheid dan mensen met beperkte middelen.
Toch neemt het effect van geld op geluk af door hedonic adaptation: we wennen snel aan materiële vooruitgang. Zodra onze basisbehoeften zijn vervuld, leidt extra geld daarom niet tot een blijvend hoger geluksniveau. Sterker nog, een sterke focus op geld kan averechts werken, vooral wanneer we ons voortdurend vergelijken met anderen. In de praktijk blijkt dat warme sociale relaties, betekenisvol werk en inspirerende ervaringen ons doorgaans gelukkiger maken dan materiële bezittingen.
Reflectie
De levenslessen uit de positieve psychologie zijn vuistregels die je zelf moet invullen en in samenhang moet uitproberen. Een veelvoorkomende valkuil is te veel willen (alle lessen tegelijkertijd oppakken), te grote stappen maken (zoals meteen een marathon willen lopen terwijl je normaal weinig beweegt) of overdrijven waar je al sterk in bent (zoals nog vriendelijker proberen te worden, terwijl je daar al in uitblinkt). Stem daarom af met jouw omgeving: betrek de anderen, vraag hoe ze jou zien, en wat ze van jouw plannen vinden.
Gelukkig hoef je naast de drie valkuilen slechts één belangrijke katalysator van persoonlijke ontwikkeling te onthouden: combineer drijfveren, vaardigheden en levenslessen slim in één activiteit. Denk bijvoorbeeld aan een wekelijkse wandeling waarin je een vriend of collega uitnodigt om samen jullie koers in leven en werk te overdenken. Zo koester je je sociale relaties, ervaar je de flow van wandelen en een goed gesprek, werk je aan je gezondheid en ontwikkeldoelen, en kun je na afloop in een berichtje ook nog je dankbaarheid tonen.
Tot slot, kies activiteiten die voor jou leuk, uitdagend en betekenisvol aanvoelen. Heb je niets met wandelen of diepgaande gesprekken? Bedenk dan een alternatief, zoals samen hardlopen, fietsen, koken, knutselen, timmeren, gamen, lezen of mediteren. Het belangrijkste is dat het initiatief past bij zowel de persoon die je bent als degene die je wilt worden.
Verdieping
Vier vaardigheden
Centraal in het kompas staan vier basisvaardigheden – DENKEN, VOELEN, WILLEN en DOEN – die bij voldoende afwisseling bijdragen aan een bewuste koers in leven en werk. Bijvoorbeeld, we willen er zijn voor onze beste vrienden, we voelen dat ze meer aandacht kunnen gebruiken, we denken na over een passende activiteit, en gaan samen iets leuks doen. Soms hapert de afwisseling en stokt de ingezette koers. We zien ons bijvoorbeeld gedwongen van alles te willen zonder er iets bij te voelen, of blijven hangen in denken terwijl we iets zouden moeten doen. Voor welzijn en ontwikkeling is het ieders uitdaging aandacht te geven aan alle vaardigheden, en niet in extremen te vervallen. Met deze nadruk op variatie is Mijn Kompas schatplichtig aan het werk van mensen als Stephen Covey (De zeven gewoontes van effectieve mensen en het paradigma van de hele mens met een mentale, sociaal-emotionele, spirituele en fysieke dimensie), Howard Gardner (Meervoudige intelligentie uitgewerkt in IQ, EQ, SQ en FQ) en Otto Scharmer (Theorie U en de inzet van een open geest, open hart en open wil ter verdieping van ons handelen).
Wat zou je veranderen als je elke dag een extra uur tijd tot je beschikking zou hebben? Welke vaardigheid zou je meer aandacht geven: DENKEN, VOELEN, WILLEN en DOEN? Idem, welke drijfveer? En wat zou je zelf kunnen doen of laten om dat extra uur te creëren?
Impuls: Wat zou je veranderen?
De paradoxale levensles
Mensen leren van elkaar. Van jongs af aan zoeken we inspiratie en doen we elkaar na. Eerst gaat het om concrete vaardigheden zoals lopen, praten, lezen en rekenen. We leren van onze ouders, familie, vrienden en docenten. Later draait het om minder tastbare vaardigheden zoals een goede partner zijn en je koers in het leven vinden. We op zoek naar goede voorbeelden, praktische steun en wijze levenslessen
De paradoxale levensles is dat er voor iedere goede levensles een tweede te vinden is die even belangrijk is maar het tegenovergestelde lijkt uit te drukken. Bezint eer ge begint en Just do it! Wees vriendelijk en Wees assertief. Zet je in voor je doelen en Geniet van het leven. Cultiveer optimisme en Realistisch blijven.
Levenslessen zijn geen aanwijzingen die voor iedereen gelden maar voor ‘wie de schoen past’. Dus bezint eer ge begint, als je iemand bent die vaak te snel aan de slag gaat en daarmee in de problemen komt. En just do it, als je vaak teveel nadenkt over hoe je iets wil doen en geen daardoor resultaten boekt.
Inspiratiebronnen
Het kompas met de vier vaardigheden als windrichtingen is schatplichtig aan het gedachtegoed van onder anderen Otto Scharmer (Theorie U), Stephen Covey (vier dimensies van menszijn), Howard Gardner en Daniel Coleman (meervoudige intelligentie), Abraham Maslov, Clare Graves en Eduard Spranger (drijfveren), Roy Baumeister (doelgericht handelen), Mihály Csikszentmihalyi (flow), Paul Ekman (emoties), David Cooperrider (waarderend onderzoeken), Machteld Huber, Martin Seligman en Sonja Lyubomirsky (positieve psychologie). Daarnaast put het uit de levens van activiste en fietser Aletta Jacobs, voetballer en hardloper Arjen Robben, schrijver en wandelaar Belcampo, wetenschapper en fietser Ben Feringa, hardloper en ondernemer Haile Gebrselassie, programmamaker en yogabeoefenaar Janine Abbring, theatermaker en wandelaar Nhung Dam, kunstenaar en spiegoloog Willem de Ridder, duurzaamheidsprofessor en roeier Wubbo Ockels en vele andere inspiratiebronnen aan de Diepenring terug te vinden in het Diepenring Kompas.
Meer weten
Heb jij inhoudelijke vragen of wil je meer weten over de workshop Mijn Kompas, mail met paul@tweelinck.nl.
Voetnoten
- De vaardigheid WILLEN betreft een algemene capaciteit om in een wereld van mogelijkheden richting te ervaren, te kiezen, te geven en vast te houden; drijfveren vormen ‘de inhoud’ van de richting. ↩︎
- Voor je motivatie raden we aan de inventarisatie tot zeven voorbeelden te beperken. Het staat je natuurlijk vrij om er meer of juist minder te kiezen. ↩︎
- Capaciteiten die je niet wilt inzetten vallen buiten de afbakening. Ben je goed in het opruimen van andermans rommel, maar wil je er niet voor gevraagd worden, laat het dan buiten beschouwing. De vaardigheden in het kompas zijn bedoeld als afbakening van wat je kunt maar ook écht wilt. ↩︎
- Belangrijke zaken waarvoor je je niet wilt inspannen vallen buiten de afbakening. Hoop je op vrede op aarde of een miljoen euro op de bank, maar wil je er geen tijd of energie aan besteden, laat het dan buiten beschouwing. De drijfveren in het kompas zijn bedoeld als afbakening van wat je echt wilt. ↩︎
- Een succesvolle afronding van een activiteit kan in plaats van het behalen van de beoogde resultaten, ook verwijzen naar een positieve interpretatie (reframing) van de geleverde inspanning als bron van leren of andere niet beoogde resultaten. ↩︎
- De relatie tussen optimisme en fysiek welzijn wijst vooral op preventieve werking van positieve gevoelens op gezondheid. Claims dat optimisme bij ziekte ook genezend kan werken zijn niet wetenschappelijk aangetoond, dat geldt wel voor verminderde pijnbeleving en sneller herstel. ↩︎
- Een genuanceerd wetenschappelijk artikel over de relatie tussen sociale verbinding, gezondheid en levensverwachting is Esteban Ortiz-Ospina (2024), Social Connections and Loneliness via OurWorldInData.org ↩︎
- Het effect van religie wordt waarschijnlijk geheel verklaard door een veelvoud aan persoonlijke en sociale factoren die samengaan met het beoefenen van religie. Zo betogen Carol Graham en Sarah Crown (2014), Religion and Well-Being Around the World: Social Purpose, Social Time, or Social Insurance? via InterinternationalJournalofWellbeing.org dat verschillende sociaaleconomische groepen verschillende voordelen uit religie halen. ↩︎